Towaroznawstwo surowców i produktów zielarskich jest działem towaroznawstwa obejmującym ogół wiadomości o towarach pochodzenia roślinnego, które mają znaczenie dla zielarstwa i fitoterapii oraz dietetyki prozdrowotnej i leczniczej. Zajmuje się podstawowymi danymi o surowcach i materiałach zielarskich, założeniach technologicznych procesów wytwarzania, możliwościami stosowania i eksploatacji towarów, własnościami i oceną użytkową wyrobów gotowych (w tym zagadnieniami jakości), magazynowaniem, transportem towarów, sposobami ich konserwacji, ustalaniem wielkości ubytków naturalnych oraz stratami towarowymi, doborem materiałów opakowaniowych i konstrukcji opakowań dla surowców i produktów ziołowych, metodami badań surowców, półwyrobów i wyrobów gotowych, przepisami normalizującymi i prawnymi regulującymi zagadnienia jakości towarów i ich znakowania. Towaroznawstwo zielarskie wykorzystuje wyniki badań z dziedziny chemii, fizyki, biologii, geografii i ekonomiki. Podstawą są nauki biologiczne (np. botanika, biochemia), chemiczne (chemia analityczna, fizyczna) oraz medyczne i farmaceutyczne (farmakognozja, farmakologia, biofarmacja, receptura, dietetyka). Nauki te są niezbędne do oceny własności fizykochemicznych towarów, zachodzących w nich procesów bio-fizyko-chemicznych („życie towarów”), zapobiegania niekorzystnym zmianom własności użytkowych towarów w czasie przechowywania i transportu, programowania procesów technologicznych. Znajomość geografii dostarcza wiadomości o obszarach pochodzenia surowców, warunkach klimatycznych panujących w różnych rejonach świata (wiąże się to, np. z doborem odpowiednich opakowań). Znajomość ekonomiki i handlu pozwala na ustalanie i planowanie stanu i ruchu zapasów, popytu i podaży, transportu, wahań cenowych, zysków i strat.
W badaniach strat towarowych dąży się do ustalenia: miejsca występowania strat, przyczyn ich powstawania, podstawowych czynników powodujących straty oraz kierunków działania profilaktycznego. Jakość towaru określa się najczęściej na podstawie znajomości jego składu chemicznego, właściwości, sposobu wytwarzania, cech użytkowych, gatunku, możliwości zafałszowania, sposobu eksploatacji.
Towaroznawstwo zielarskie jest ściśle powiązane z farmakognozją.
Farmakognozja – nauka o surowcach pochodzenia roślinnego, mineralnego i zwierzęcego. Zajmuje się surowcami naturalnymi i ich składnikami; metodami badania surowców naturalnych z zastosowaniem metod fizycznych, chemicznych i biologicznych oraz badaniami możliwościami ich zastosowania w postaci leków, kosmetyków i suplementów.
Surowce zielarskie można podzielić na trzy wielkie grupy:
1. Surowce zielarskie oficjalne: opisane w farmakopei danego kraju są oficjalne, ale wyłącznie na terytorium tego kraju; opis obejmuje nazwę narodową i łacińską, pochodzenie, występowanie geograficzne, właściwości fizykochemiczne, niekiedy krótkie informacje o działaniu farmakologicznym, ponadto sposoby badania (sprawdzania jakości), identyfikacji (podane są metody) oraz dawkowanie. Farmakopee różnych krajów mają różne surowce pochodzenia mineralnego, roślinnego, zwierzęcego lub syntetycznego, np. Farmakopea Indii posiada odmienne surowce zielarskie niż Farmakopea Polska.
2. Surowce zielarskie nieoficjalne: nie występują w lekospisach, ale znajdują się w obrocie handlowym; pomimo, że nie figurują w farmakopei danego kraju są sprzedawane i wykorzystywane. Najczęściej używane tradycyjnie (medycyna ludowa danego kraju). Towaroznawstwo zielarskie powinno zajmować się również najważniejszymi roślinami nieleczniczymi, ale tradycyjnie pozyskiwanymi do potrzeb kosmetycznych i spożywczych.
3. Surowce zielarskie farmakopealne to takie, które są w jakiejkolwiek farmakopei na świecie i pomimo, że np. nie są objęte przez farmakopeę określonego kraju są jednak uwzględnione w farmakopei innego kraju. Zatem roślina nie opisywana w Farmakopei Polskiej, ale objęta przez Farmakopeę Wietnamską jest źródłem surowca farmakopealnego w sensie globalnym.
Najnowsze komentarze