Liść senesu – Folium Sennae, Senna leaf, Sene (feuille de) Farmakopea Polska VIII.
Definicja: wysuszone listki Cassia senna Linne (Cassia acutifolia Delile) – senesu aleksandryjskiego (chartumskiego) lub Cassia angustifolia Vahl (senes Tinnevelly) lub mieszanina obu gatunków.
Wg FP VI z 2002 r.: listek parzystopierzastego liścia Cassia angustifolia Vahl varietas beta-Royleana Bischoff i Casssia senna L. (Cassia acutifolia Delile) z rodziny Leguminosae (Fabaceae).
Zawartość: nie mniej niż 2,5% glikozydów hydroksyantracenowych w przeliczeniu na sennozyd B (C42H38O20 o masie cząsteczkowej 863)[1].
Wg FP VI surowiec powinien zawierać nie mniej niż 2,5% związków antranoidowych w przeliczeniu na sennozyd B (C42H38O20) o masie cząsteczkowej 862,77.
Właściwości: delikatny charakterystyczny zapach.
Wg FP VI zapach surowca, zwłaszcza po namoczeniu swoisty.
Tożsamość: Cassia senna to szarawozielone lub brunatnawozielone, cienkie, kruche listki, lancetowate, o kolczastym szczycie, asymetryczne u nasady, zwykle 15-40 mm długie i 5-15 mm szerokie, najszersze w odcinku poniżej środkowej części. Blaszka jest delikatnie falista, pokryta krótkimi włoskami okrywowymi. Nerwacja jest pierzasta.
Indeks szparkowy: 10-12,5-15.
Cassia angustifolia posiada listki żółtawozielone lub brunatnawozielone, wydłużone, lancetowate, nieznacznie asymetryczne u nasady, zwykle 20-50 mm długie i 7-20 mm szerokie w części środkowej. Obie powierzchnie blaszki są gładkie, z bardzo małą liczbą krótkich włosków okrywowych i gęsto zaznaczonych poprzecznymi liniami.
Indeks szparkowy: 14-17,5-20.
Surowiec sproszkowany: jasnozielony lub zielonkawożółty. Obserwować pod mikroskopem używając roztworu wodzianu chloralu.
Cechy diagnostyczne proszku: wieloboczne komórki skórki z widocznymi paracytycznymi aparatami szparkowymi; jednokomórkowe włoski kształtu stożkowatego z brodawkowanym naskórkiem, wolne lub przylegające do fragmentów skórki; włókna okrysztalone pryzmatycznymi kryształami szczawianu wapnia; skupienia kryształów wolne lub we fragmentach miękiszu.
Sproszkowany liść senesu; powiększenie 40 i 100x, H. Rozanski, LBPiE PWSZ w Krośnie, marzec 2012 roku.
Wg FP VI charakterystyczne są koliste nasady obłamanych włosków otoczone promieniście ułożonymi komórkami skórki.
Chromatografia cienkowarstwowa: 0,5 g proszku zalać 5 ml mieszaniny etanol 96%+woda 1:1. Ogrzać do wrzenia. Odwirować i użyć płynnego nadsączu.
Płytka: płytka LC z żelem krzemionkowym G
Faza ruchoma: lodowaty kwas octowy, woda, octan etylu, propanol 1:30:40:40
Rozwijanie na odległość 10 cm
Suszenie na powietrzu.
Detekcja: spryskać 20% kwasem azotowym i ogrzewać 10 min. W temp. 120 stopni. Pozostawić do ochłodzenia i spryskać roztworem 50 g/l wodorotlenku potasu w etanolu 50% do pojawienia się pasm.
Wyniki: główne pasma na chromatogramie roztworu badanego wykazują położenie: sennozydy B, A, D i C w kolejności wzrastającej wartości Rf. Pomiędzy pasmami sennozydów D i C może być widoczne zabarwienie czerwone pasma 8-glikozydu reiny.
Chromatografia cienkowarstwowa wg FP VI:
Faza nieruchoma: żel krzemionkowy G
Faza ruchoma: propanol-1—octan etylu—woda 4:4:3
Do sproszkowanego surowca dodać 2 ml mieszaniny 1:1 metanolu z wodą, ogrzać do wrzenia, ochłodzić, przesączyć.
Chromatogram wysuszyć w temp. pokojowej, spryskać kwasem azotowym 287 g/l i ogrzewać 10 minut w temp. 120 stopni C., następnie wywołać etanolowym roztworem KOH 50 g/l.
Umieścić 25 mg sproszkowanego surowca w kolbie stożkowej i dodać 50 ml wody i 2 ml kwasu solnego. Ogrzewać 15 minut w łaźni wodnej, ochłodzić i wytrząsnąć z 40 ml eteru etylowego. Oddzielić warstwę eterową, suszyć nad bezwodnym siarczanem sodu, odparować 5 ml do sucha i do ochłodzonej pozostałości dodać 5 ml rozcieńczonego wodorotlenku amonowego. Powstaje żółte lub pomarańczowe zabarwienie. Ogrzewać 2 minuty na łaźni wodnej. Powstaje czerwonawofioletowe zabarwienie.
Płytka chromatograficzna wyciągu etanolowego z liści senesu. Mieszanina rozwijająca: propanol-octan etylu-woda 4:4:3; LBPIE PWSZ Krosno, kwiecień 2012 r.
Badania.
Wg FP VIII:
Zanieczyszczenia: nie więcej niż 3% obcych organów i nie więcej niż 1% obcych fragmentów.
Strata masy po suszeniu: nie więcej niż 12% po suszeniu 1 g sproszkowanej substancji 2 h w suszarce o temp. 105 stopni.
Popiół całkowity: nie więcej niż 12%.
Popiół nierozpuszczalny w kwasie solnym: nie więcej niż 2,5%.
Wg FP VI:
Starta masy po suszeniu nie większa niż 12%
Popiołu nie więcej niż 12%
Rozkruszu, przechodzącego przez sito o oczkach 1 mm nie więcej niż 4%
Liści zbrunatniałych nie więcej niż 0,5%
Innych części tej samej rośliny nie więcej niż 3%
Zanieczyszczeń organicznych nie więcej niż 0,5%
Zanieczyszczeń mineralnych nie więcej niż 0,5%
Przechowywanie. Chronić przed wilgocią.[2]
Przechowywanie wg FP VI: w zamkniętych opakowaniach w temp. nie wyższej niż 30 stopni C, chronić od światła, wilgoci i wpływu obcych zapachów.
Działanie i zastosowanie wg FP VI: przeczyszczające.
Dawki zwykle stosowane: jednorazowa 1-1,5 g dobowa 1-1,5 g do naparów lub odwarów[3].
Wg: Deryng J.: Atlas sproszkowanych roślinnych surowców leczniczych, PZWL Warszawa 1961, s. 84-161.
1 – skórka z nasadą włoska; 2 – skórka z włoskiem; 3 – fragment blaszki – przekrój poprzeczny; 4 – włókna okrysztalone; 5 – miękisz gąbczasty z gruzłami szczawianu wapnia.
A – nasad włoska; b – włoski; c- komórka śluzowa; d – miękisz palisadowy; e – gruzły szczawianu wapnia; f – naczynia; g – jedynce szczawianu wapnia.
[1] FP VIII z 2008 r., s. 2887.
[2] FP VIII z 2008 r., s. 2888.
[3] FP VI 2002 r, s. 893-895.
Posłuchaj wykładu:
Najnowsze komentarze