Chromatografia cienkowarstwowa – Thin layer chromatography = TLC.

TLC umożliwia analizę chromatograficzną  na cienkiej warstwie adsorbentu, umieszczonej na płytce szklanej, metalowej lub z tworzywa sztucznego. Analizowana próbkę w postaci roztworu nanosi się (nakrapla) za pomocą mikrokapilarek w ilości kilku mikrolitrów lub mikrogramów (zatem jest to ilość mierzalna, np. dzięki podziałkom w kapilarach lub za pomocą pipet automatycznie odmierzających ilość roztworu) w pobliżu jeden z krawędzi płytki chromatograficznej (start). Następnie rozwija się chromatogram za pomocą eluentu (rozpuszczalnika), który może być pojedynczy lub złożony (jeden rozpuszczalnik lub mieszanina rozpuszczalników). Rozwijanie płytek odbywa się w komorze chromatograficznej. W odpowiednio dobranym układzie (adsorbent, rozpuszczalnik, pary rozpuszczalnika) następuje rozdział składników mieszaniny analizowanej próbki na zasadzie zróżnicowanej ich migracji.

Na płytce można wyznaczyć podstawową wielkość charakteryzującą rozdział i jakościowo chromatografowaną substancję. Jest to współczynnik Rf – retardation factor. Współczynnik Rf to stosunek drogi migracji środka plamy substancji chromatografowanej do drogi migracji czoła rozpuszczalnika. Plamki rozdzielonych substancji są widoczne w normlanym oświetleniu lub w świetle ultrafioletowym UV. Istnieje możliwość wywoływania plamek za pomocą specyficznych odczynników (reakcje charakterystyczne, barwne). Ma ta szczególne znaczenie w przypadku substancji nie mających barwy.

Chromatografia cienkowarstwowa jest procesem rozdziału fizykochemicznego. Cienka warstwa na płytce to faza nieruchoma, składająca się z drobnoziarnistego materiału, np. celulozy, krzemionki. Roztwór mieszaniny przeznaczonej do rozdzielenia  nanosi się pasemkowo (pasmowo) lub punktowo na linię startu. Po umieszczeniu płytki w komorze zawierającej eluent (rozpuszczalnik – fazę ruchomą następuje rozdział –> rozwinięcie chromatogramu.

Obok roztworu mieszaniny badanej można równocześnie chromatografować, tzw. próbkę (substancję pojedynczą lub mieszaninę) porównawczą. Substancja porównawcza złożona jest z 1-5 określonych związków o znanym stężeniu. Substancje porównawcze powinny być związkami, które znajdują się w badanym roztworze. Mogą to być również związki, które w danych warunkach procesu chromatograficznego wykazują podobne właściwości jak związki oznaczane.

Wartość Rf znajduje się między 0.00 a 1,00 i jest oznaczana do drugiego miejsca po przecinku. Współczynnik Rf jest miarą szybkości poruszania się badanego związku na płytce. Jest wykorzystywany w jakościowej interpretacji chromatogramu. Jest stosunkiem odległości start—plama substancji (d) do odległości start – czoło rozpuszczalnika (D), zatem Rf = d/D.

Z tego względu, że Rf zależy od temperatury, stężenia badanej substancji i rodzaju rozpuszczalnika, oznaczanie chromatograficzne badanej mieszaniny należy prowadzić łącznie z oznaczaniem wzorca o gwarantowanej czystości.

Posłuchaj wykładu: